ontbijten

Ik ben een stevige ontbijter. Ik weet als geen ander dat het ontbijt echt de belangrijkste maaltijd van de dag is. Zeker sinds arbeidsmarkt ook sterk is veranderd over de laatste, pak hem beet, vijftig/zestig jaren. Waar vroeger A: erg veel op het land/buiten werd gewerkt en B: alles vooral handmatig werd gedaan, maken we nu vooral overuren zittend achter een beeldscherm. En werken we buiten of elders, dan nemen de meest geavanceerde machines ons erg veel uit handen. Echte lichamelijke arbeid, zoals we dat vroeger deden, gebeurt alleen nog in zeldzame gevallen, waar mensen graag tradities hoog in het vaandel willen houden.

Daarnaast lopen we ook veel minder omdat we ons transporteren in auto’s en zelfs fietsen wordt ons vandaag de dag gemakkelijker gemaakt door elektrische fietsen. We zijn minder actief geworden, maar maken wel langere dagen. De ” 9-6″ cultuur is verschoven naar een gemiddelde ” 8-19.00 en langer” cultuur. Omdat onze dagen langer duren, eten en snacken we ook meer. Inmiddels eten we niet meer op vaste tijdstippen, omdat alles ” snel-snel-snel” tussendoor moet gebeuren. We eten de hele dag door omdat voedsel overal voor handen is en kant en klaar: we hoeven niets meer klaar te maken of iets voor te bereiden. Het is er en we kunnen naar hartelust eten zoveel en wanneer we willen.
Dit alles heeft ons leven dan wel enorm vergemakkelijkt, ons eetpatroon hebben we er eigenlijk nauwelijks op aangepast. We zijn nog steeds erg vast geroest aan een ontbijt met vooral brood, een lunch met wederom brood, en s’avonds een warme maaltijd. Terwijl we meer voedingsstoffen nodig hebben om onze energie aan te vullen.

vroeger en nu

Vroeger was deze volgorde van voeding in ons eetpatroon ook goed uitgebalanceerd.We begonnen veelal met vooral havermoutpap. Later werd dat brood met zoet beleg, en niet veel later daarna deed ook hartig beleg zijn intrede om ons ” bammetje” iedere morgen te beleggen. Vroeger werd er s’middags veel warm gegeten: soep en brood. En in de vooravond ( ja, om zes uur!) kwamen de dampende pannen zo van het vuur op tafel met gekookte groente, aardappelen en als het voor handen was, een stukje vlees. De toetjes die we vandaag de dag eten zijn niet eens zo erg oud: in de middeleeuwen duidde het woord ” toespijs” op iets wat werd gegeten bij een hoofdmaaltijd. Deze toespijs bestond ook nog niet echt uit zuivel, zoals wij toetjes/desserts vooral aankleden, maar uit graan en peulvruchten. Ook werd er hipocras gedronken: een wijn met suiker en specerijen. Dit laatste stamt af van de Griekse arts Hippocrates, grondlegger van de Westerse geneeskunde. Volgens de toenmalige medische wetenschap bevorderde dit ” oertoetje” de spijsvertering. Eigenlijk heet een toetje een nagerecht.In 1973 introduceerde het merk MONA de toetjes ( Mona toetje!) Het woord ” toetje” is dus eigenlijk een populaire benaming voor een nagerecht.
Alhoewel we sterk in ontwikkeling zijn geweest afgelopen jaren op gebied van technologie, wat ons leven vooral een stuk makkelijker heeft gemaakt, zijn we blijven steken in ons eetpatroon: licht ontbijt, lunch en zware kost als avondmaal.
Vroeger klopte deze volgorde. Boeren die een hele dag op het land hadden gewerkt kwamen als hongerige wolven terug naar huis om te genieten van een welverdiende, stevige maaltijd. Na de maaltijd werd er ook vaak nog wat werk verricht. Dit alles werd ook handmatig gedaan en koste het ons ook veel meer energie. Deze energie moesten we inderdaad goed uit onze voeding halen en waren die stevige maaltijden ook hard nodig.
Daarbij kwam ook, dat het voedsel veel gezonder, schoner, voedzamer en schaarser was. Schoner in de zin dat er nog niet echt aan werd geknutseld ( genetische manipulatie) en nog erg veel gezonde voedingsstoffen bezat. Ook was de grond waar alles werd verbouwd rijker aan voeding , schoner. Door de schaarste van het voedsel aten mensen alles ook echt tot de laatste kruimel op. Een pot suiker was in die tijd pure luxe. Iets wat wij ons nu, met 50 cent per kilo suiker in de supermarkt, niet kunnen voorstellen.
Alles werd ook zelf gemaakt. Propvolle supermarkten bestonden in die tijd nog niet.

andere tijden, anders eten

We zijn veel minder gaan bewegen. Ook wordt ons erg veel uit handen genomen zodat we het ook steeds gemakkelijker krijgen. Zelfs bezoekjes aan vrienden/familie worden schaarser: door de komst van social media zijn dit soort uitstapjes schaarser geworden. Arbeid anno 2015 wordt vooral verricht zittend achter beeldschermen. En doen we lichamelijke arbeid, wordt ons dit ook vergemakkelijkt door meest geavanceerde machines. De multi functionele keukenmachines zijn er een erg goed voorbeeld van. Een machine die voor je kneedt, maalt, klopt, mixt, roert, snijdt, raspt….vroeger deden we dit handmatig, waar soms behoorlijk wat kracht/energie voor nodig was. We klopten ons beslag gewoon met een garde. Een handmixer werd in die tijd al beschouwd als een zeer grote luxe.
Ook is er in onze voeding afgelopen jaren flink wat veranderd. Bijna al ons voedsel is maakbaar: en dus kunstmatig. Wat dit met onze gezondheid is gaan doen wordt afgelopen jaren steeds duidelijker.
We houden ons ook nog steeds vast aan de traditionele volgorde van onze maaltijden. Terwijl we vandaag de dag juist de meeste energie ( voedsel) moeten innemen zodra onze dag begint.
Als we een kijkje nemen in een willekeurige kantine of lunchroom, zien we meest luxe en ruim belegde broodjes, of nee, hou het maar gerust op halfjes brood. De omvang is enorm gestegen terwijl we juist minder aan energie zijn gaan verbruiken. En als we dan thuiskomen ( wat in erg veel gevallen ook niet meer rond zes uur is maar veel later) gaan we ook nog  een zware warme maaltijd verorberen. Om daarna moe en uitgeput op de bank te ploffen.Want na zo’n lange dag ( onze werkdagen zijn veel langer geworden) heb je niet echt zin om nog wat aan te pakken. Vroeger klopte iedere maaltijd: er werden vaste tijden aangehouden om ” bij te tanken” en er was een goede regelmaat. Hierdoor werden lunches en stevige avondmaaltijden ook veel beter verteerd. Na een lunch van soep en brood weer het land op. De energie werd wel weer goed verbrand en uitbesteed.Wij, daar in tegen, kruipen na een flinke lunch  weer terug achter de computer. Ook is ons voedsel zoals eerder gezegd veranderd. Meer suikers, meer kunstmatig, rijker aan transvetten en zout.
Moraal van het verhaal: we zijn over de jaren minder gaan bewegen en eten meer kunstmatig, zijn langer gaan werken/maken langere dagen, eten de hele dag door in plaats van enkel drie hoofdmaaltijden.

ontbijten, een must

Nog steeds slaan erg veel mensen het ontbijt over. Als je bovenstaande tekst er eens op naleest zul je beter begrijpen waarom het juist erg verstandig en gezond is om stevig en royaal te ontbijten, met de juiste producten. Een stevig ontbijt geeft je een volle tank om de dag mee te starten. Over de rest van de dag kun je je tank steeds even wat bijvullen met kleinere tussendoortjes over de dag verspreid. Om de drie uur even wat eten is effectiever dan in een middaguur een flinke lunch volgepropt met meuk die je niet volledig meer verbrandt. Meest ideaal is een lichte warme maaltijd als lunch, zoals ( homemade!) soep, een zelf gemaakte salade, wat vers fruit.
S’avonds kunnen we dan nog een lichte warme maaltijd eten van gestoomde groenten. Maar maak van je ontbijt het koningsmaal.
Gooi je tank iedere morgen flink vol. Je kunt dan de rest van de dag je tank, afhankelijk van je behoeften, steeds bijvullen. Verricht je bijvoorbeeld een gehele dag zwaar lichamelijk werk, zoals de boeren dit vroeger deden, dan zal het lichaam ook om meer energie vragen.  Toch zijn er mensen die juist helemaal niet zo goed kunnen functioneren met een volle tank in de morgen. Het is dus ook sterk individueel afhankelijk, of een stevig ontbijt zinvol is of niet.

de juiste producten

Ok: we moeten dus ontbijten en stevig. Maar wat moeten we dan eten om een volwaardige tank vol goede energie te verkrijgen?
Ook op gebied van ontbijt zijn we in de wereld van voeding niet blijven steken. Er zijn inmiddels ontelbaar veel ” ontbijtproducten” op de markt verschenen. Denk aan kant en klare fruitdrankjes, shakes en zelfs crackers die al voor ons zijn belegd met een één of ander smeerseltje. Meest bekend zijn de ontbijtgranen. In de supermarkt vinden we overvolle schappen met tal van verschillende ontbijtgranen: van cornflakes tot muesli, van cruesli tot ontbijtvlokken. Deze producten zijn typisch gemaksvoedsel, ook hier wordt alles het ons weer zo gemakkelijk mogelijk gemaakt. Ontbijtproducten zijn, net als tussendoortjes, bedacht door fabrikanten. Je kunt uitgaan van een stelregel: hoe méér gemak en ” kant en klaar” , hoe meer meuk. In al deze producten huizen schrikbarend veel suikers. Een goed voorbeeld: ontbijtkoek. Keurig imago, vetarm. Helaas: zo’n koek bestaat bijna uit suiker. (Lees hier in de aanvullende tekst hieronder meer over)  Lekker hoor, zo’n kom cruesli of granola in de morgen, maar de varianten uit de supermarkt bevatten ladingen suikers, vetten en zout.
Een goed en volwaardig ontbijt bestaat uit een goede basis:

• Langzame, complexe koolhydraten
• Hoogwaardige eiwitten
• Gezonde vetzuren

Daarnaast is het enorm belangrijk dat je varieert. Iedere morgen een boterham met kaas? Iedere morgen een kom muesli? Naast dat het snel zal gaan vervelen, levert het geen goede balans in voedingswaarde. Denk ook eens ” out of the box” door de dag te beginnen met gestoomde groente. Daarnaast is vers fruit een goede ontbijt suggestie om aan te vullen. Roer eens wat chiazaad, lijnzaad, hennepzaad, of diverse pitten en noten door een glas amandel/havermelk. Maak eens een omelet van twee eieren, met chiazaad en hennepzaad erdoor, gebakken in een beetje kokosolie.Maak heerlijke ontbijt pannenkoekjes van vers fruit. Kortom: vind een goed, voor jou werkend, uitgebalanceerd ontbijt.

haver

Onbetwist één van mijn grootste favorieten als ontbijt: haver ( mout)
Wat dat betreft deden onze grootouders het vroeger zo gek nog niet om ook hun dag op te starten met een groot bord havermoutpap.
Haver is enorm gezond. Het bevat veel voedingsstoffen, en geeft langzame koolhydraten. Het bevat ook veel vezels wat de insuline-gevoeligheid verbetert en dus gunstig is om de bloedsuikerspiegel op peil te houden.
Haver op zichzelf staand is natuurlijk wel een beetje saai. Je kunt het dan ook erg lekker aankleden door iedere dag weer wat anders aan geweekte en gekookte haver ( gekookte haver is makkelijker verteerbaar dan ongekookt) Denk daarbij aan vers fruit, noten en zaden, en pitten. Het lekkerst is haver aangelengd met havermelk, maar met water kan het uiteraard ook. Maak bijvoorbeeld deze variant eens!

DIT HEB JE NODIG:

( voor één persoon)

• een kopje havervlokken of havermout
  200 ml water
  twee eetlepels ceylon kaneel
  een paar druppels vanille extract
  vier aardbeien
  10 blauwe bessen
  een eetlepel chiazaad

 

ZO MAAK JE HET:

Laat de havervlokken liefst een nachtje wellen in koud water. Kook je de haver liever, kook deze dan met twee kopjes water in een pannetje.
Stort de massa in een kom en garneer met de rest van de ingrediënten.

ONTBIJT SMAKELIJK!

Aanvulling 2014:

ontbijtkoek??????

Zo, we gaan weer aan het ontbijt. Velen beginnen nog altijd met het standaard bammetje met kaas/worst en/of zoet broodbeleg, maar velen zijn ook nog steeds vastgeroest aan het bekende plakje ontbijtkoek. Naast de boterham en de cracker nog altijd het meest voorkomende product op de Nederlandse ontbijttafel. Ontbijtkoek heeft een zeer gezond imago. Dit komt voornaam omdat het vroeger vooral werd gepromoot als vetarm. Ook als tussendoortje kreeg ontbijtkoek erg veel eer toebedeeld door diëtisten en ( ahum…) het Voedingscentrum ( voor meuk  ) en werd het dus een vrij populaire koek. Vroeger was suiker ook al ruimschoots aanwezig in deze koeken, maar het grote probleem nu is, dat deze koeken zowat zijn gaan bestaan uit enkel suiker. Ik wil je ontbijtje nu niet verpesten, als je aan een plakje zit te knabbelen, maar besef wel dat je met dat plakje vijf suikerklontjes meehapt. Laten we even kijken wat er zoal inzit:

Glucose-fructosestroop ( yep: de HFCS !)
Roggebloem
suiker ( goh! Echt?)
plantaardige oliën en vetten ( Welke?)
rijsmiddelen ( natriumbicarbonaat, zuurnatriumpyrofosfaat)
specerijen ( ook zo’n dijenkletser: welke dan?)
aroma ( kan ook wel gewoon HCFS zijn, onder het mom er kan nog meer bij)
gebrande suiker ( tja, suiker….dat zat er nog niet in)

Het ergste is: de ingrediënten lijst BEGINT al reeds met fructose-glucosestroop wat betekent dat de koek voornaam bestaat uit ….juist, fructose-glucosestroop. Hierdoor verkrijg je geen ontbijtkoek, maar regelrechte suikerkoek. En natuurlijk: ontzettend lekker zo op de vroege morgen. Maar of je bloedsuikerspiegel dit ook nu zo lekker vind…….denk het eerlijk gezegd niet. En je lijf an sich al helemaal niet.
Tja, wat is het alternatief? Dat blijft, als je echt ontbijtkoek wilt blijven eten echt alleen maar de homemade variant. Maar komt het op volwaardig ontbijten, hebben we het sowieso al over iets geheel anders als ontbijtkoek. Het woord ” ontbijtkoek” dekt echt de lading niet van al die vreselijke meuk koeken. Die naam mag wat mij betreft echt zo van de kaart worden geveegd, mits ze met een ECHT GEZONDE koek komen om de dag mee te beginnen. En dat zie ik in de kunstmatige wereld niet zo snel gebeuren waar het ” all about the money” is wat de klok slaat.

Resumerend: laat de ontbijtkoek lekker in het schap, het is geen ontbijtkoek, maar suikerkoek!